Komiks Superbohaterski w Polsce
część pierwsza:
Narodziny bohaterów
Witajcie w pierwszej części małego przewodnika po komiksie Superbohaterskim, szczególnie w odniesieniu do naszego rodzimego rynku. Zakładam, że każdy z nas wie co to znaczy „komiks”? I nie chodzi tu o jakąś wydumaną definicję. Bezsprzecznie jest to medium mające swoje charakterystyczne cechy oraz dość pojemne, i w swoim zakresie posiadające trzy główne nurty (to dość duże uproszczenie, ale akurat w tym przypadku, mające swoje uzasadnienie): manga, czyli komiksy z rodowodem z kraju Kwitnącej Wiśni, komiks europejski oraz komiks amerykański. Tak w skrócie: manga często jest kreowana jako zboczone historyjki, komiks europejski uważa się za najbardziej artystyczny, natomiast w Ameryce mamy sieczkę dla półmózgów. Oczywiście to jedna wielka bzdura, tak samo jak podejście co poniektórych osobników, którzy uważają dany gatunek komiksu za jedyny słuszny. A reszta to syf, dziadostwo i pożoga. No cóż, takie osoby powinny się walnąć mocno w łeb łopatą, przynajmniej na tyle, żeby ich organy mowy przestały funkcjonować, i by nie trzeba było słuchać takich dyrdymałów. Prosta analogia: popatrzcie choćby na kino. Czy uwielbiając film sensacyjny, ktokolwiek zabrania czy potępia nas, że sięgniemy też po komedię? Romans i przeintelektualizowane obyczajówki także stoją otworem. Czy oglądając dokumenty nie mogę doskonale bawić się na animacjach? Oglądać możemy co chcemy i raczej nikt o nasz wybór nie będzie się pienił. Dziwne więc, że w świecie komiksowym nadal pojawiają się przebłyski niezrozumiałej nietolerancji. A przecież nikt nikomu nie zabrania trzymania w biblioteczce zarówno mangi jak i komiksów europejskich czy amerykańskich. Najlepiej po prostu czytać to, co nam się podoba, a przynależności gatunkowe zepchnąć na dalszy plan.
I tu ważna uwaga: w każdym gatunku, obojętnie czy filmowym czy komiksowym czy jakimkolwiek, zdarzają się dzieła wybitne, pozycje bardzo dobre, z którymi obcowanie będzie prawdziwą przyjemnością, będą też mocne przeciętniaki jak i pozycje od których należy po prostu trzymać się z daleka. Tak jest w mandze, tak jest w komiksie europejski, jest i w komiksie amerykańskim.
Oczywiście, każdy z tych kawałków należało by dodatkowo podzielić. I to na różnorakie sposoby. Ot choćby komiks amerykański, który najbardziej nas w tym momencie interesuje. Owszem, bardzo mocno zakorzeniony w nim jest komiks Superbohaterski, ale ten rynek słynie również z choćby bardzo popularnego komiksu prasowego, dziecięcego czy też wyrazistego Undergroundu. Tak samo jest w drugą stronę. Superbohaterowie to nie tylko domena tego rynku, ale takowe postacie znajdziemy zarówno w mandze, jak i choćby w komiksie europejskim, a paru znamienitych przedstawicieli mamy nawet z polskim rodowodem.
Reasumując, obecnie skupiamy się na komiksie amerykańskim, a dokładnie na tym jego wycinku, którego przewodnią tematyką są Superbohaterowie. Temat ten jest obecnie dość dobrze zakorzeniony w popkulturze, głównie dzięki mocnej ekspansji filmów o tej tematyce. Tak zwani trykociarze szturmem zdobyli sale kinowe i od paru lat nieprzerwanie święcą triumfy w BoxOfficach, choć oczywiście zdarzają się także wpadki, czy wręcz artystyczny i/lub finansowe klapy. Co nie zmienia faktu, że obecnie mamy „bum” tej tematyki na rynku. Także u nas, o czym świadczy wprost zalew komiksów Supebohaterskich w polskich księgarniach czy salonikach prasowych.
Kim jest Superbohater?
Człowiek, mutant, homo-superior, kosmita, zazwyczaj dysponujący nieprzeciętnymi umiejętnościami, które nierzadko zdobył w skutek nieprzewidzianego wydarzenia czy wypadku. Często działa dla dobra ludzkości ukrywając wśród bliskich swoje alter-ego. Peter Parker został ukąszony przez napromieniowanego pająka, dzięki czemu zdobył supersiłę, wyostrzenie zmysłów, zwinność, zdolność przyczepiania się do każdej powierzchni. Jako niebywale inteligentny nastolatek sam zbudował sobie urządzenie przyczepiane do nadgarstków i wystrzeliwujące szybko zasychającą substancję przypominającą w konsystencji sieć. Działa jako zamaskowany Spider-man, czyli Człowiek Pająk. Superman to kosmita u którego na ziemi wystąpiły niezwykłe umiejętności, jak możliwość latania, ogromna siła czy rentgenowski wzrok. Batman to znowu zwykły człowiek, który zawdzięcza swoją niezwykłą siłę i zwinność ciężkim i wytrwałym treningom, a swoje umiejętności wspomaga wieloma gadżetami.
Kiedy i jak to się zaczęło?
Dwa największe wydawnictwa komiksowe w stanach to Marvel i DC, należy do nich około 70% rynku! I mimo, że te procentowe wartości skaczą, także w zależności od czynników, które bierzemy pod uwagę, to bezsprzecznie są to wydawnicze potęgi, które miesiąc w miesiąc dostarczają wygłodniałym czytelnikom po parędziesiąt komiksowych zeszytów!
Wydawnictwo DC Comics zostało założone już w 1934 roku jako National Allied Publications, za oficjalną datę powstania natomiast uznaje się rok 1937. Obecnie wchodzi w skład imperium medialnego Time Warner. Skrót DC pochodzi od Detective Comics, tak więc zapis DC Comics jest nieco bezsensowny, jednak powszechnie stosowany, gdyż sam skrót DC funkcjonuje już jako samoistna nazwa. Dużą rzeszę fanów zyskał sobie imprint, czyli linia wydawnicza, zwany Vertigo, w ramach którego ukazywały się bardziej ambitne tytuły skierowane raczej do dojrzalszego czytelnika.
W swojej ofercie komiksowej posiadają takie super postacie jak (w nawiasach rok debiutu na rynku):
- Superman (1938)
- Batman (1939)
- Wonder Woman (1941)
- Green Lantern (1940)
- Green Arrow (1941)
- Flash (1940)
- Aquaman (1941)
- Justice League of America (grupa) (1960)
- Joker (1940)
- Lex Luthor (1940)
- Catwoman (1940)
- The Riddler (1948)
- Penguin (1941)
- Lobo (1983)
Warto od razu wymienić parę bardzo udanych i docenionych serii nie do końca wchodzących w nurt Superbohaterski. Większość z nich ukazała się na naszym rynku: 100 Bullets, Daytripper, Doom Patrol, DMZ , Fables, Human Target, Lucifer , The Sandman, Preacher , Swamp Thing, Transmetropolitan, Y: The Last Man, Watchmen.
Wydawnictwo Marvel, pod nazwą Timely Publications, założone zostało w 1939 roku, od 2009 roku wchodzi w skład medialnej potęgi The Walt Disney Company. Wydawnictwo w ostatnich latach zyskało bardzo na popularności dzięki przemyślanej i skutecznej polityce marketingowej, która objawiła się także wieloma filmowymi hitami w większości wchodzącymi w skład Marvel Cinematic Universe (w tej kwestii jest trochę zamieszania, głównie z podziałem praw autorskich wśród rożnych studiów filmowych do poszczególnych postaci, więcej na ten temat w notce: Kino Super Przygody, czyli Superbohaterowie na ekranie, Marvel Cinematic Universe: 2008 – 2015). W swojej ofercie komiksowej posiadają takie super postacie jak:
- Fantastic Four (1961)
- Iron Man (1963)
- Captain America (1941)
- Hulk (1962)
- Thor (1962)
- Spider-Man (1962)
- Wolverine (1974)
- Ant-Man (1962)
- Daredevil (1964)
- Doctor Strange (1964)
- Deadpool (1991)
- Avengers (grupa) (1963)
- Guardians of the Galaxy (grupa) (1969)
- X-Men (grupa) (1963)
- Inhumans (grupa, nacja) (1965)
- Doctor Octopus (1963)
- Magneto (1963)
- Loki (1962)
Za Superbohatera można uznać także Stana Lee, czyli scenarzystę, producenta, prezesa zarządu, a przede wszystkim „twarz” Marvela, który maczał swoje palce w powstanie wielu bohaterów, a także doczekał się komiksów o samym sobie!
Inne serie od Marvela: Conan, G.I. Joe, Kick-Ass, Transformers, Star Trek, Star Wars, Tarzan.
O resztę udziałów w rynku walczy wiele pomniejszych wydawnictw, wśród których dwa są szczególnie dobrze znane polskiemu czytelnikowi: Image Comics i Dark Horse.
Image Comics zostało założone w 1992 przez siedmiu artystów mających dość pracowania dla wielkich wydawców i chcących tworzyć na własny rachunek, bez ograniczeń i na jasnych zasadach. W pierwszych latach działalności wydawnictwo zaprezentowało wiele serii z superbohaterami, jednak sporo z nich okazała się po prostu słaba, a głównym atutem wydawnictwa była wtedy jeszcze nieczęsto spotykana bardzo wysoka jakość wydania: dobry papier czy soczyste kolory „z komputera”. Obecnie wydawnictwo nadal posiada w swojej ofercie komiks superbohaterski, jednak stanowi on marginalną ofertę, a Image specjalizuje się w rożnych całkowicie oryginalnych seriach, bardzo wysoko ocenianych zarówno przez krytykę jak i fanów. Prawa autorskie do wszystkich dzieł wydanych w ramach wydawnictwa należą nie do niego, ale do twórców, co jest ewenementem na rynku amerykańskim. Image kontroluje około 8-9% rynku.
Komiks Superbohaterski: Spawn, Witchblade, Darkness, Invincible.
Ciekawe serie: Black Science, Chew, Elephantmen, Lazarus, The Manhattan Projects, Outcast, Saga, Sex, Thief of Thieves, Velvet, Fatale, The Walking Dead.
Dark Horse to niezależne wydawnictwo założone w 1986 roku przez właściciela sklepu z komiksami. W swoim portfolio posiada wiele licencjonowanych serii, a także sporo nieprzeciętnych i uznanych hitów. Przez wiele lat dysponowali prawami do marki Star Wars, która w końcu w 2014 roku wróciła do Marvela. Obecnie Dark Horse ma ok 3% udziału w rynku.
Wybrane serie: Hellboy, Usagi Yojimbo, Sin City, Star Wars (1991-2014), 300, Aliens, Predator, Terminator, RoboCop, American Splendor, Buffy the Vampire Slayer, Xena: Warrior Princess, Conan, Indiana Jones, The Mask.
IDW Publishing (IDW to skrót od Idea + Design Works) wydawnictwo założone w 1999 roku, początkowo zasłynęło z komiksu grozy, obecnie swoją ofertę rozszerzyło głównie o wiele licencjonowanych marek. Pod względem udziałów w rynku prześcigają już Dark Horse i zabierają z rynku około 4%!.
Wybrane serie: 30 Days of Night, CSI, Teenage Mutant Ninja Turtles, Doctor Who, G.I. Joe, Godzilla, Ghostbusters, My Little Pony, Silent Hill, Star Trek, Transformers, Locke and Key.
Wydawnictwa mające jeszcze mniejszy udział w rynku:
Boom Studios: Fall Of Cthulhu, Planet of the Apes, Do Androids Dream of Electric Sheep?
Dynamite Entertainment: Army of Darkness, Terminator, RoboCop, The Lone Ranger, The Green Hornet, The Shadow, Painkiller Jane, The Boys.
Top Shelf Productions: From Hell, Korgi, Blankets.
Avatar Press: Uber, Lady Death, No Hero, Scars, Crossed, Chronicles of Wormwood, The Goon, swoje autorskie serie publikowali tu: Alana Moore, Warren Ellis, Garth Ennisa.
Archie Comics: Archie, Sonic the Hedgehog, Sabrina the Teenage Witch.
Oni Press: Clerks , Queen & Country, The Sixth Gun, Whiteout.
Valiant Entertainment, Inc.: Turok, Eternal Warriors.
Patrząc na samych wydawców i ich oferty, większość prawdziwych SuperBohaterów należy do dwóch bezpośrednio ze sobą konkurujących potęg. Marvel i DC pod tym względem zdominowali bezsprzecznie rynek. I jeżeli zamierzacie czytać komiksy Superhero, to właśnie na tych światach powinniście się skusić.
DC w swojej ofercie ma postacie które można określić jako kultowe bądź ikoniczne. To m.in Superman, Batman, Wonder Woman. Jednocześnie obecnie DC niezbyt dobrze radzi sobie na rynku filmowym, a mimo produkcji wciąż nowych tytułów, nie zbierają one zbyt dobrych ocen, a często można słyszeć głosy zawodu zarówno krytyków jak i fanów. Co ciekawe, na rynku filmów animowanych DC ma dość mocną pozycję i może poszczycić się wieloma doskonałymi zarówno pełnometrażowymi animacjami jak i serialami. Niestety, zdarzają się także wpadki, a ostatnio pojawia się ich niepokojąco dużo.
Superbohaterowie świata Marvela są częściej zwykłymi ludźmi, z normalnymi problemami dnia codziennego. Często ich drugie życie wiąże się z trudnymi decyzjami czy też ważnymi wydarzeniami z ich życia. Obecnie Marvel ma mocno ugruntowaną i niezwykle mocną pozycję na kinowych ekranach, choć sporo marek zostało sprzedanych różnym studiom (np.: Avengers należą do innego studia filmowego niż X-men), to ogólnie większość filmów opowiadających o bohaterach ze świata Marvela okazuje się dużymi kinowymi hitami, co bezpośrednio przekłada się na popularność samych postaci.
Pod względem komiksu Superhero, wśród pozostałych wydawców na rynku amerykańskim wymienić należy przede wszystkim Image Comics, Dark Horse, IDW Publishing, Dynamite Entertainment i Avatar Press. Image zasłynęło główne za sprawą, wydawanego także u nas, Spawna, a także doskonale przyjętej serii Invincible. Dark Horse w tym temacie to przede wszystkim doskonały Hellboy. IDW skutecznie przypomniało o serii Teenage Mutant Ninja Turtles. Dynamite Entertainment w swojej ofercie ma serię The Boys, czyli opowieść o tym, że trykociarzy wręcz należy pilnować. Avatar Press także zaprezentowało parę wariacji na temat Superbohaterów w tym serie No Hero, Absolution czy The Goon.
Losy Superbohaterów na przestrzeni lat
Niektórych Superbohaterów można nazwać już dość wiekowymi, wszak Superman debiutował w 1938 roku, a Batman zaledwie rok później! Prawie 80 lat temu! Wiele najpopularniejszych postaci Marvela, w tym Spider-Man, debiutowała w latach 60. ubiegłego wieku! Jak więc to możliwe, że postacie te nadal ubierają się w obcisłe trykoty i nadal potrafią zachwycić niezwykłą zwinnością? Rozwiązanie jest wręcz banalnie proste: to świat komiksów, a on rządzi się swoimi prawami. I tak samo jak Struś Pędziwiatr zawsze ucieka, tam samo Superbohaterowie wiecznie są na swoim stanowisku. Zazwyczaj.
Multiświaty, Restarty i Śmierci
Dla potencjalnego nowego czytelnika wejście w ten świat okazuje się dość trudne, szczególnie, gdy weźmie do ręki pierwszą z brzegu serię, a tam na okładce widnieje niemały numer zeszytu, często wręcz składający się z aż trzech cyfr! Można się przerazić, i to mimo faktu, że pierwsze przygody tej samej postaci zazwyczaj niewiele mają wspólnego z aktualnymi. Lata płyną, czasy się zmieniają, widać to szczególnie w rozwoju technologicznym czy w stosunkach społecznych. A wydawcy nie mogą pozwolić sobie na przestarzałość, gdyż czytelnik wręcz wymaga, by w przygodach ich ulubionych postaci pojawiały się wątki i przedmioty, które kojarzy z innych mediów, głównie z telewizji i internetu. Więc wydawcy kombinują i regularnie co jakiś czas odświeżają wizerunki najbardziej popularnych bohaterów, często w sposób niezbyt inwazyjny, po prostu w komiksach czas płynie znacznie, znacznie wolniej, dzięki czemu postacie nie starzeją się w zauważalny sposób, i znajdują czas, by być ze wszystkim na bieżąco.
Bardziej radykalne podejście to odświeżenie wizerunku przez choćby tworzenie nowych, alternatywnych światów. Najlepszym przykładem takiego podejścia jest świat Ultimate w Marvelu, czyli linia wydawnicza, w której na nowo opowiedziano losy Superbohaterów, często dostosowując ich wizerunki i przygody do naszych czasów. I tak np.: Peter Parker, czyli Spider-man w świecie Ultimate jest nadal uczęszczającym do szkoły nastolatkiem, borykającym się ze wszystkimi dla tego wieku charakterystycznymi problemami, a jago ciocia nie jest poczciwą starowinką jak w normalnej serii, ale przebojową i pewną siebie dojrzała kobietą. Oprócz całego pakietu nowych tytułów, w ofercie wydawcy pozostały także normalne serie, odświeżane w mniej radykalny sposób, i przeznaczane dla stałych czytelników, lub tych, którzy „wyrobią się” na Ultimate. I wszystko byłoby proste, gdyby nie to, że wydawcy zazwyczaj ponosi fantazja i rozmnażają alternatywne rzeczywistości bez umiaru, a co najlepsze, losy bohaterów z różnych światów mogą się nawet przeplatać! W Marvelu poszczególne światy noszą nazwy Ziemi z przyporządkowanym numerem, i tak ten normalny, najpopularniejszy świat to Ziemia-616, Ultimate to Ziemia-1610,i tak dalej, gdyż różnorakich światów jest naprawdę wiele! Można podać jako przykład niewydaną póki co u nas serię Spider-Verse, w której przeplatały się losy Pająków z wręcz parudziesięciu alternatywnych światów! I mieliśmy takie przypadki jak Manga Spider-man, Spider-małpa, Spider-świnka, Spider Gwen (Stacy), Spider-Cyborg, czy Spider-man z pasków komiksowych! Mieszanie straszne, ale o dziwo, da się w tym, mniej więcej, połapać.
Co nie zmienia faktu, że nagromadzenie najróżniejszych serii i bohaterów, a do tego dodanie alternatywnych wszechświatów, spowodowało na rynku komiksowym dość duży chaos.
Pierwszym dość bezkompromisowym sposobem który zyskał sobie ogromną sławę była opublikowana w latach 1985-1986 historia Kryzys na Nieskończonych Ziemiach, w której to pojawia się Anty-Monitor który zaczyna niszczyć poszczególne światy uniwersum DC! Oczywiście nasi Superbohaterowie jednoczą siły, by ocalić swoje istnienia, jednak i tak przyjdzie całemu uniwersum zapłacić ogromną cenę. Kryzys na Nieskończonych Ziemiach okazał się genialnym sposobem na wręcz hurtowe odświeżenie wizerunków większości postaci, i całkowite przedefiniowanie zasad całego uniwersum. To fabularny sposób na odcięcie się od przestarzałych formuł i narastającego przez lata chaosu i zaczęcie niejako na nowo, z czystą kartą.
Podobne odświeżenia świata pojawiały się jeszcze parokrotnie. W uniwersum DC nie tak dawno, w 2011 roku opowieść Flashpoint także zmieniła rzeczywistość, acz nie do końca odcięła się od starych wydarzeń. Flashpoint zapoczątkował erę nazwaną New 52, a u nas niefortunnie określaną jako Nowe DC Comics. Niefortunnie, gdyż za sprawą kolejnego (wielkiego) wydarzenia: Rebirth era New 52 się kończy. Więc jak to nazwać u nas? Jeszcze nowsze DC Comics? A może Powrót do korzeni? Sam Rebirth okazał się zresztą wielkim strzałem w dziesiątkę dla wydawcy. Po wielu kontrowersjach wzbudzanych przez New 52, Rebirth łączy niejako stare uniwersum (sprzed Flashpointu) z wydarzeniami z New 52, a robi to w tak sprytny sposób, że odnajdą się tu zarówno starzy jak i nowi czytelnicy. Do tego historie stoją na naprawdę wysokim poziomie, a cały event (czyli wydarzenie, za chwilę będzie słowniczek) zbiera bardzo ciepłe oceny, co przekłada się na rewelacyjną sprzedaż. Czytelnicy zadowoleni, wydawca tym bardziej. Przynajmniej na chwilę obecną, w końcu sprzedaż się unormuje, i znowu będzie trzeba coś wykombinować.
Marvel zasłynął szczególnie restartem nazwanym jako Marvel Now, który tak naprawdę był raczej kosmetycznym odświeżeniem w 2012 roku poszczególnych serii, i mimo zrestartowania niektórych wątków czy numeracji, sporo wydarzeń z przeszłości nadal w uniwersum Marvela ma rację bytu. Całkiem mądre posunięcie, które zachęca nowych czytelników odświeżeniem tematu, jednocześnie nie zniechęca starych wyjadaczy faktem wyrzucenia sporego skrawka historii do śmietnika. Wszyscy w sumie są zadowoleni. Najbardziej wydawca, który liczy zyski. Macie wrażenie deja-vu? Jak tak, bardzo słusznie. Jak coś sprawdza się u Marvela, często pojawia się w DC i vice versa.
Jak można jeszcze odświeżyć wizerunek postaci? W odniesieniu do poszczególnych osobników, można ich… zabić. Śmierci Superbohaterów zdarzały się od zawsze, jednak zazwyczaj były symboliczne i występowały np.: w snach lub alternatywnych światach… Pierwszą śmiercią, która odbiła się ogromnym echem nie tylko w świecie komiksowym, była opowieść rozpoczęta w 1992 roku, w której to ginął sam Superman! O tym wydarzeniu pisały nawet gazety i mówiono w telewizji! Superman zginął, ale świat komiksowy rządzi się swoimi prawami, a wydawcy nie mogą pozwolić sobie na stratę tak ikonicznej postaci. Tak wiec w końcu powrócił do życia, a nowe komiksy sprzedawały się wprost rewelacyjnie. Nie było to przekreślenie wszystkich starszych historii, ale skutecznie zachęciło nowych czytelników do sięgnięcia po odrodzonego bohatera, a i sama historia poprzez rozgłos sprzedała się rewelacyjnie. Dziś śmierci bohaterów nie robią już na nikim wrażenia. Stały się zbyt powszednie, a są postacie, które nawet ginęły niejeden i nie dwa razy. Cóż, komiksy…
Wszystkie restarty, śmierci itp mają też ogromną zaletę. Pozwalają wydać pierwsze numery „nowych” serii. A nie jest czymś niezwykłym, że pierwsze numery zawsze sprzedają się przynajmniej bardzo dobrze. I znowu, wydawcy widząc okazję, nadużywają tego procederu, co tylko wprowadza dodatkowe zamieszanie na rynku.
A by dolać jeszcze oliwy do ognia, dodam, że istniej coś takiego jak Elsewordy, czyli historie zupełnie oderwane od kanonu i przedstawiające zazwyczaj zamknięte opowieści w których zupełnie zmieniają się założenia dotyczące czy danej postaci czy całych sytuacji. Np.: w opowieści Czerwony Syn, statek kosmiczny z Kryptona ląduje nie w Kansas a w Związku Radzieckim… Elsewordy to określenie tego typu opowieści z uniwersum DC, swoistym ich odpowiednikiem w Marvelu są historie „What If…?„, czyli odpowiadające na pytanie „co by było, gdyby…”.
Zeszyty, trejdy, HC & SC, czyli co można umieścić w biblioteczce.
Bieżące przygody Superbohaterów poznajemy dzięki seriom zeszytów, każdy z takich zeszytów (issue) liczy zazwyczaj 32 strony (z czego komiks to tylko część, sporo też zajmują reklamy, czy materiały redakcyjne) wydanych w formacie 17×26 cm. Zeszyty z danej serii najczęściej posiadają miesięczny tryb wydawniczy, ale jest tu jeden dość ważny myk. Jeżeli dany bohater cieszy się sporą popularnością otrzymuje swoją serię wydawniczą. Gdy seria dobrze się sprzedaję, a rynek chce więcej, wydawca widząc dobry interes, wypuszcza kolejne serie. A najpopularniejsze postacie mogą dorobić się nawet paru regularnych serii! I teraz dochodzi do takich sytuacji, że pojawiają się historie, których poszczególne części rozbite są właśnie na parę niby niezależnych serii! Ot choćby Spider-man i znane także na naszym rynku Kraven’s Last Hunt.
Historia ta pierwotnie w formie zeszytowej ukazała się w zeszytach: Web of Spider-Man #31-32, The Amazing Spider-Man #293-294 i The Spectacular Spider-Man #131-132! I co ma robić biedny klient? Jeżeli chce poznać całą historię, musi kupować wszystko, mimo, że to niby osobne serie. Zabieg prosty i kiedyś dość mocno nadużywany, teraz pod tym względem na szczęście znacznie się uspokoiło. Choć przy większych historiach, łączących losy paru postaci, z kolejnością może być namieszane, ot choćby przykład Spider-Verse, należy czytać to tak:
1. Guardians of the Galaxy: Free Comic Book Day #1
2. Superior Spider-Man #32
3. Edge of Spider-Verse #1
4. Amazing Spider-Man vol. 3 #7
5. Edge of Spider-Verse #2
6. Superior Spider-Man #33
7. Amazing Spider-Man vol. 3 #8
8. Edge of Spider-Verse #3
9. Edge of Spider-Verse #4
10. Edge of Spider-Verse #5
11. Spider-Verse Team-Up #1
12. Spider-Verse #1
13. Spider-Verse #2
14. Spider-Man 2099 vol. 2 #5
15. Amazing Spider-Man vol. 3 #9
16. Amazing Spider-Man vol. 3 #10
17. Spider-Woman vol. 5 #1
18. Amazing Spider-Man vol. 3 #11
19. Spider-Verse Team-Up #2
20. Scarlet Spiders #1
21. Spider-Man 2099 vol. 2 #6
22. Spider-Woman vol. 5 #2
23. Amazing Spider-Man vol. 3 #12
24. Spider-Woman vol. 5 #3
25. Spider-Man 2099 vol. 2 #7
26. Scarlet Spiders #2
27. Scarlet Spiders #3
28. Amazing Spider-Man vol. 3 #13
29. Spider-Verse Team-Up #3
30. Spider-Man 2099 vol. 2 #8
31. Amazing Spider-Man vol. 3 #14
32. Amazing Spider-Man vol. 3 #15
33. Spider-Woman vol. 5 #4
Lista za Marvel Comics
Na szczęście sytuacja taka dotyczy głównie rynku amerykańskiego, u nas obecnie praktycznie nie uświadczymy wydań zeszytowych, za to mamy sporo trejdów. Trejd inaczej określany jako TPB, TP, Trade Paper Back, a po naszemu tom, to po prostu wydanie zbiorcze, zbierające parę zeszytów. Wydanie takie ukazuje się zazwyczaj po zakończeniu danego rozdziału wydawanego w zeszytach, lub też danej miniserii. Wśród czytelników są zarówno miłośnicy zbierania zeszytów, jak i wydań zbiorczych, to już kwestia tylko i wyłącznie gustu i prywatnych preferencji. Na plus trejdów przemawia fakt, że w jednym, zazwyczaj ładnie wydanym, tomie mamy całość, lub większy wycinek historii, ich minus, to niestety potrzeba poczekania na nie dłużej, gdyż wydawane są później niż zeszyty. Oczywiście na rynku Amerykańskim, u nas zeszytów mamy jak na lekarstwo, za to obrodziło Trejdami. W zależności od formy wydania, mamy trejdy HC, czyli wydane w twardej oprawie (Hard Cover) i SC, czyli dostępne w miękkiej oprawie (Soft Cover). Tu uwaga, poprawnie w teorii określenie Trade Paper Back dotyczy wydania w miękkiej oprawie, natomiast wydanie w twardej oprawie określa się jako Hardcover. Jednak nie należy bezsprzecznie wierzyć tym określeniom! Często jest z nimi zamieszanie, szczególnie np.: w księgarniach internetowych. Zawsze szukajcie jasno określonej informacji, jaką oprawą dysponuje pozycja, którą jesteście zainteresowani.
W trejdach mogą być zebrane nie tylko kolejne zeszyty z regularnej serii, ale też miniserie itp. Główną serię określa się On-going, zazwyczaj jest wydawana „póki jest na nią zbyt”. Popularne serie otrzymują często wydania dodatkowe, i tak Tie-in to seria poboczna, podobnie jak Spin off, który zazwyczaj traktuje o postaciach / wydarzeniach będących na drugim planie w serii głównej. Miniseries i Maxiseries to zamknięte opowieść rozłożona na paru, czasem większej liczbie zeszytów. Używa się także określenia Limited series, najczęściej dla serii autorskich / oryginalnych. Jest jeszcze One shot, czyli pojedynczy zeszyt / album, stanowiący zamkniętą całość. Annual to one-shot bezpośrednio powiązany z główną serią, wydawany zazwyczaj raz do roku.
Parę przykładów wydań z naszego rynku:
Ghost Raider: Droga ku potępieniu, wydanie zeszytowe Mandragory i Trejd HC z WKKM.
12 zeszytów przygód Punishera (Mandragora) i dwutomowe wydanie zbiorcze z WKKM.
Run J. Michaela Straczyńskiego startował w Polsce parokrotnie. Pierwszy raz w 2003 roku, nakładem wydawnictwa Fun Media ukazał się jeden zeszyt zbierający dwa oryginalne wydania. I na tym się zakończyło. W 2004 roku ukazało się w sumie pięć zeszytów, każdy zawierający po dwa zeszyty wydania oryginalnego, w sumie opublikowano numery 471(30)-476(35),478(37)-483(42). Wydania w twardej oprawie z WKKM zbierają odpowiednio oryginalne numery 30-35 i 37-45.
Seria Astonishing X-Men miała w Polsce dwie edycje. Nakładem Muchy ukazały się cztery zbiorcze tomy, w WKKM wznowiono dwa pierwsze, niefortunnie pominięto pozostałe – to niestety ogólny problem tej kolekcji. Wszystkie wydania ukazały się w twardej oprawie.
Przykładowe dwa wydania tych samych tytułów, tutaj w podobnej formie edytorskiej.
Te same zbiorcze wydania, w edycji odpowiednio miękko i twardo okładkowej. Różnice zazwyczaj na tym się nie kończą, np.: drugie wydanie w HC śmierci zawiera sporo dodatkowych historii, znanych jednak z regularnej serii Sandmana. W przypadku Batman: Powrót Mrocznego Rycerza pierwsze wydanie miało pełne błędów tłumaczenie, co poprawiono w drugiej, twardo-okładkowej edycji.
Obwoluta to popularny dodatek w świecie książek, w przypadku komiksów nie zdarza się zbyt często.
Okładka ze skrzydełkami to termin także doskonale znany z książek, dotyczy nieco przedłożonych i zagiętych okładek, wygląda to właśnie jak „skrzydełka”.
W odniesieniu do serii często pojawia się określenie Run, które przyjęło się także w naszym języku, nie tylko w odniesieniu do komiksów. Najczęściej używa się go do określenia wydań, które są pod opieką danego zespołu twórców, lub też określonego scenarzysty czy rysownika. Określenie Volume czy też Vol. jest nieco zwodnicze. W odniesieniu do tomów / trejdów oznacza ono po prostu kolejny tom. Natomiast w odniesieniu do serii oznacza jej edycję, czyli gdy seria jest restartowana i numeracja zaczyna się od nowa, dostaje kolejny numerek Vol. Obecnie często także jest to nadużywane, raz że pierwsze numery dobrze się sprzedają, dwa, że często dany run dostaje swój własny Vol. Do tego określenie Vol. często nie funkcjonuje w oficjalnym odniesieniu do danej serii, a jest bardziej nadawane przez fanów, by rozróżnić poszczególne serie.
Reprint to po prostu wznowienie, w przeciwieństwie do dodruku, może się różnić nieco formą wydania (nowe kolorowanie, wprowadzona/usunięta cenzura, zmieniony format, dodane posłowie itp). Handbook to wydanie dodatkowe, zazwyczaj w formie poradnika lub przewodnika po danej serii, świecie, postaciach. Opis postaci to Bios, zawiera w sobie zazwyczaj jak dany bohater / antybohater powstał, jakie ma moce, co porabia, kogo ma w rodzinie itp. Pierwsze pojawienie się danej postaci określa się jako First appearance.
Amerykański przewodnik po serii Amazing Spider-man i polskie wydanie przewodnikach po postaciach ze świata Spider-mana – w tym przypadku to lektura przeznaczona raczej do młodszych czytelników. Obecnie takie poradniki / przewodniki tracą nieco rację bytu na rzecz internetowych serwisów informacyjnych, które siłą rzeczy zawsze będą mieć najbardziej aktualne dane.
Alternate cover czy też Variant cover to alternatywna okładka, czyli ten sam zeszyt wydawany jest w paru wariantach, różniących się właśnie okładkami. Niektóre wydania mogą posiadać nawet do parunastu wersji! Jest to forma promocji i wabik dla fanów, którzy chcą skompletować każdą wersję, więc kupią parokrotnie ten sam towar, tyle że inaczej zapakowany. Nierzadko też różne okładki posiadają zeszyty które trafiają do różnych miejsc sprzedaży – inną okładkę otrzymają sklepy specjalistyczne (atrakcyjną dla znawców tematu, może być symboliczna), a inną zeszyty sprzedawane np.: w normalnych księgarniach (tu od razu musi być widać, z czym mamy do czynienia). Zdarza się, że niektóre wersje okładek posiadają specjalne bonusy, jak zastosowanie specjalistycznych farb (fluorescencyjnych, metalicznych), hologramów, czy nawet elementy 3D, zazwyczaj plastikowe…
Graphic novel, po naszemu powieść graficzna, to ładniejsze i brzmiące dostojniej określenie na komiks. Zazwyczaj używa się go do grubszych i stanowiących zamkniętą całość tomów, często utrzymanych w nieco poważniejszym tomie. Samo określenie jest obecnie mocno nadużywane i wydawcy czy sprzedawcy chętnie nim określają choćby Trejdy.
Przykłady wydań, które w pełni zasługują na określenie Graphic novel.
Określenie Event dotyczy już samej treści i znaczy „wydarzenie”, czyli coś co ma ogromny wpływ na bohatera / bohaterów / świat. Oczywiście głośno reklamowane i często nadużywane.
Crossover – opowieść w której krzyżują się losy / wydarzenia z paru serii. Może być zakrojony na mniejszą skalę, np.: łączący tylko serie ze świata Spider-mana, ale też może mieć wpływ na całe uniwersum i obejmować wszystkie serie wchodzące w ofertę danego wydawcy. Są też Crossovery które przedstawiają wspólne losy postaci z różnych uniwersum, choćby Marvel i DC wielokrotnie współpracowali na tym polu.
Podsumowując.
Amerykański komiks superbohaterski to wiele, naprawdę wiele lat historii, a przez ten czas nagromadziło się niezliczone ilości serii, zeszytów i postaci. Wsiąknąć w to może wydawać się trudne, ale jest na to prosta metoda.
Po prostu zacząć. I to w taki najbardziej normalny sposób, czyli sięgnąć po dosłownie dowolny tytuł i go przeczytać. Na naszym rynku obecnie praktycznie nie ma zeszytówek, w księgarniach dostępne są cieńsze i grubsze wydania zbiorcze, więc najlepiej wybrać się do takiego przybytku i coś sobie wybrać. Zapewne kojarzycie choć trochę te postacie, choćby z popularnych obecnie filmów, więc jeżeli któreś postacie czy grupa Wam szczególnie przypadła do gustu, sięgnijcie po tom z ich przygodami. Jeżeli jest to seria, co będzie pewnie sugerował numerek na grzbiecie, najlepiej jest oczywiście wybrać pierwszy tom. Możecie wybierać na chybił-trafił, lub kierujcie się np.: opisem na okładce, czy samą okładką. Wiadomo, książki nie należy oceniać po okładce, ale w tym przypadku metoda często się sprawdza, wszak komiks to połączanie treści z obrazem. Zacznijcie, bo im dłużej będzie się obawiać startu w tym świecie, tym więcej będzie pozycji na rynku i tym bardziej Wasze obawy będą się zwiększały. A tak z każdym kolejnym tomem będzie nabierać doświadczenia, będziecie określać, co Wam bardziej pasuje a co mniej, i losy których bohaterów chcecie dokładniej poznać. Obecnie dysponując dostępem do internetu bez problemu można sprawdzić, o co chodzi w danej serii, z danym bohaterem i jak czytać dany Crossover. I nie bójcie się korzystać z tych zasobów wiedzy!
Do tego pamiętajcie, że nie ma szans przeczytać wszystkiego, a do tego w tak rozległym wydawniczym świecie, dążenie do tego byłoby wręcz bezsensowne!
Dotyczy to także opowieści o danym bohaterze: opowieści sprzed parudziesięciu lat obecnie często są ciężkostrawne, i po prostu mało ciekawe. Oczywiście zdarzają się perełki, i po te jak najbardziej sięgnąć warto. Zresztą oczywiście wśród tak wielu tytułów pojawiają się historie o rożnym poziomie. Są przeciętniaki, historie tak słabe, że nigdy nie powinny wyjść na światło dzienne, są i perełki, czy wręcz dzieła zachwycające. Jak w każdej dziedzinie nie tylko popkultury.
I pamiętajcie, jak ogólnie zaczynacie przygodę z komiksem, to świat nie kończy się na Super Hero, bądźcie otwarci na każdy gatunek! Czytajcie to co Wam się podoba, a by wiedzieć co Wam się podoba, po prostu musicie czytać. To zamknięty krąg!
Pierwsze przygody danych super bohaterów, komiksy liczą już sobie sporo lat, i mogą być obecnie nieco ciężkostrawna lekturą.
W kolejnej części rzut oka już na nasz lokalny rynek, czyli co w temacie Superbohaterskim można znaleźć obecnie w polskich księgarniach. Czyli będzie o DC w wydaniu New 52, Marvel Now, oraz dywagacje na temat dwóch kolekcji. Dwa słowa chciałbym poświęcić sytuacji rynku na przestrzeni ostatnich lat, a temat ten rozwinę w kolejnych notkach, już skupiających się na historii tego gatunku i różnych, często już nieistniejących, wydawnictwach, które pozostawiły po sobie całkiem sporą i wartą poznania spuściznę.
Wszelkie uwagi mile widziane!
Read Full Post »
8studs 