Komiks Superbohaterski w Polsce – Aktualna sytuacja na rodzimym rynku, czyli wielki Boom końca 2016 roku

Komiks Superbohaterski w Polsce
część druga:
Aktualna sytuacja na rodzimym rynku,
czyli wielki Boom końca 2016 roku.

Obecnie w księgarniach, zarówno tych stacjonarnych jak i internetowych, mamy wprost zatrzęsienie komiksów, i to najróżniejszych typów. Dosłownie każdy znajdzie tu coś dla siebie, zarówno miłośnik mangi, komiksu europejskiego, w tym polskiego, jak i rodem z USA. W tym Superbohaterskiego, który jest głównym, nomen-omen, bohaterem serii tych notek. We wcześniejszej części: Narodziny bohaterów starałem się przedstawić, jak sytuacja z tym typem komiksu wygląda w jego ojczyźnie, dziś przejdźmy już do naszego rynku. Dziś chciałbym skupić się na obecnej sytuacji i skrótowo przedstawić, jak to w naszym kraju się zaczęło, i na co powinien zwracać uwagę potencjalny miłośnik historii Superbohaterskich, który chce sięgnąć zarówno po nowości jak i starsze tytuły dostępne na rynku wtórnym. Jednocześnie nie będę opowiadał dokładnie o ofercie poszczególnych wydawców: na to przyjdzie jeszcze pora w kolejnych częściach cyklu. I tu mała zmiana, pierwotnie zamierzałem opisywać wydawców i ich ofertę chronologicznie, jednak nieco zmienię kolejność i choćby Tm-Semic zostawię sobie na później, a wcześniej będą notki poświęcone Kolekcjom i Egmontowi, czyli graczom obecnie nadal obecnym na rynku.

Dla wielu miłośników komiksów, tych nieco starszych wiekiem, najprawdopodobniej pierwszym spotkaniem z komiksem Superbohaterskim był artykuł w magazynie Komiks z 1989 roku. Wydawany w tamtych latach Magazyn Komiks oczywiście mocno polecam wszelkim miłośnikom historii rysunkowych, na jego łamach pojawiło się w naszym języku wiele wartościowych albumów, głównie europejskich, w tym oczywiście polskich. W magazynie pojawiała się też publicystyka, i tematem jednego z wielu artykułów była „Fantastyka Komiksowa” pióra słynnego Jerzego Szyłaka.

Dla przypomnienia, były to czasy, gdy klasyczne serie doby PRL-u takie jak Kapitan Kloss, Kapitan Żbik, Pilot Śmigłowca, Złota Maczeta itd zakończyły swój żywot, a do sprzedaży trafiało coraz więcej europejskich albumów, prezentowanych zarówno na łamach wspomnianego magazyny Komiks (wcześniej Komiks Fantastyka) (wydali m.in. albumy z takich cykli jak Valerian, Pelissa, Funky Koval, Burton i Cyb, Kryształowa szpada, Storm, Wiedźmin, Yans, Rork) jak i w formie pełnoprawnych albumów, wydawanych głównie przez oficyny Orbita (m.in. Thorgal, Szninkiel, Hugo, Cubitus) i Pegasus (m.in. Ian Kaledine, Tetfol, Marine). Zmiany ustrojowe nieco wpłynęły na różnorodność oferty rynkowej, ale wciąż było tego mało, a niestety wiele serii po paru albumach zostało zamkniętych. Na szczęście niektóre w końcu po latach doczekały się dokończenia w naszym ojczystym języku, wiele jednak nadal czeka w kolejce, a sam z niecierpliwością wyczekuję kolejnych albumów Tetfola, Marine czy Cubitusa. Tak sprawa wyglądała z komiksem europejskim, natomiast w kwestii amerykańskiego, przed 1990 rokiem na rynku mieliśmy zaledwie dwie pozycje o tej tematyce, w tym jedną zupełnie piracką (będzie o nich dokładniej w jednej przyszłych części). A polski czytelnik był wygłodniały, tym bardziej, że w kinie już zdążył poznać takich bohaterów jak Superman czy Batman, a na kasetach video brylował Punisher w którego wcielał się wtedy bardzo popularny Dolph Lundgren. I tak w 1990 roku na kioskowych witrynach pojawiły się dwa pierwsze zeszyty. Zapewne wielu osobom zakręci się teraz łezka wspomnień w oku.

Rok 1990 i kultowe wydawnictwo Tm-Semic, a w jego ofercie pierwszy zeszyt Spider-mana i Punishera.

Na okładce dumnie brzmiał napis „Witamy polskich czytelników w uniwersum Marwela„. I od razu wpadka, nazwa „Marvel” została błędnie zapisana przez „w” a nie przez „v”. Tm-Semic przez lata bytności na rynku miał jeszcze wiele wpadek, ale jednocześnie polskiemu czytelnikowi zaprezentował ponad 900 komiksów! Do Pajaczka i Pogromcy szybko zresztą dołączyli najwięksi herosi z uniwersum DC, czyli sam Batman i Superman:

A nieco później kolejne serie zeszytowe:

W ofercie Tm-Semic znalazły się także relatywnie grube wydania specjalne (Mega Marvel, Wydanie Specjalne, Top Komiks i inne), komiksy na licencjach (Aliens, Predator, Jurassic Park) oraz tytuły dla dzieci (Różowa Pantera, Goliat, Casper).

Przez lata to właśnie Tm-Semic wiódł prym na rynku komiksowym jeżeli chodzi o tytuły Superbohaterskie, co miesiąc dostarczając całkiem pokaźny pakiet zeszytów. Niestety, w okolicach 1997 roku pojawiła się zadyszka. Kolejne serie zaczęły być zamykane, a w 1998 roku zniknął, po 102 numerach, Spider-man. Na początku 2002 roku wydawnictwo zmieniło nazwę na Fun Media, i z nowymi siłami próbowało znów zaistnieć na rynku, niestety sztuka ta się nie udała i ostatecznie w czerwcu 2003 roku wydawnictwo definitywnie zniknęło z rynku. Pozostawili po sobie wiele wspaniałych historii, i mimo niemałej liczby wpadek, każdy miłośnik Trykociarzy KONIECZNIE powinien sięgnąć po wybrane tytuły z ich oferty. Oczywiście, zgodnie z zapowiedziami, do wydawnictwa i ich oferty jeszcze powrócę!

Tymczasem na polskim rynku komiksowym około 2000 roku rozpoczęła się prawdziwy „boom”. Jak grzyby po deszczu pojawiały się nowe wydawnictwa, a w księgarniach od albumów komiksowych zaczęło być naprawdę ciasno. Za rozbudzenie naszego rynku odpowiadało wydawnictwo Egmont, które wpierw wybadało sytuację magazynem „Świat Komiksu„, a następnie ruszyło z wydawaniem albumów w ramach Klubu Świata Komiksów. W 2000 roku jako album numer 01 ukazał się Slaine Skarby Brytanii, w tym roku do księgarń zawitał album o numerze 1000.

Boom komiksowy jednak jak szybko nastąpił, tak szybko się zakończył. W okolicach 2004-2005 roku nastąpiło przepełnienie rynku, wydawnictwa zaczęły upadać, a wiele serii zostało przerwanych. Głównie europejskich, gdyż wtedy, komiks Superbohaterski jakoś nie cieszył się zbyt dużą popularnością w naszym kraju. Mimo to, pojawiały się wydawnictwa, chcące zaszczepić na niego modę, tu należy wymienić:

– Axel Springer wydawali komiksy w latach 2004-2005, w swoje ofercie mieli zeszytówki z takimi postaciami jak Spider-man, X-men, Superman i Batman.
– Manzoku. Działali w latach 2007-2012. Rozpoczęli wydawanie uznanych serii Authority i Planetary.
– Mandragora. Słynne i lubiane przez czytelników wydawnictwo działające w latach 2001-2008. Wydali w sumie wiele tytułów z najróżniejszych gatunków, w tym komiks polski, erotyczny a także mangę. Wydawali komiksy zarówno jako wydania zbiorcze, jak i zeszytówki. W swojej ofercie mieli komiksy z takimi Superbohaterami jak Punisher, Spawn, Lobo, Fury, Spider-Man, Punisher, X-men, Ghost Rider, Conan, czy Wolverine.

W 2007 roku przyleciała też Muszka, czyli wydawnictwo Mucha Comics, które namieszało w rynku i zdobyło serca czytelników (no i portfele). Mucha Comics nie pchała się w zeszytówki, a skupiła się na wydaniach zbiorczych, do tego przygotowanych na najwyższym poziomie: doskonały papier i druk oraz porządne, grube oprawy, co jednak przełożyło się także na niezbyt niskie ceny. Polskiemu czytelnikowi zaprezentowali m.in tak uznane działa jak: Astonishing X-Men, Marvels, Tajna Wojna, New Avengers, Byłem bogiem, Ród M, Wojna Domowa, Batman: Długie Halloween, Batman: Mroczne Zwycięstwo, Catwoman: Rzymskie wakacje, Sprawiedliwość, Daredevil: Żółty, a także parę tytułów nie SuperHero, o których wspomnę przy okazji notki poświęconej tylko temu wydawcy. Obecnie warto ich tytułów poszukać zarówno na rynku wtórnym jak i w księgarniach. Mucha Komiks cały czas pozostaje aktywna, a do swojej oferty wybiera często tytuły nieprzeciętne. Z obecnie wydawanych warto spojrzeć na serię Alias oraz album Miracleman, a także wiele innych tytułów, jak choćby uznaną już za kultową serię Saga.

Mucha Comics jest jednocześnie edytorem Wielkiej Kolekcji Komiksów Marvela.

Wielka Kolekcja Komiksów Marvela wystartowała w 2012 roku za sprawą Hachette Polska. Założenia są proste i dobrze znane z innych tego typów kolekcji: regularnie, w tym przypadku co dwa tygodnie (zawsze w środę) otrzymujemy kolejny tom prezentujący historię ze świata Marvela. Poszczególne tomy wydawane są w ujednoliconej szacie graficznej, dla osób zbierających wszystkie numery bonusem jest tzw „panorama”, czyli obrazek układający się z części drukowanych na grzbiecie każdego numeru kolekcji. Kolekcja pierwotnie była zapowiadana na 60 numerów, jednak z powodu najprawdopodobniej zadowalającej sprzedaży, została przedłużona. Oficjalnie do 120 tomów, ale nie wykluczone, że wydawana będzie dalej. Obecnie na rynku dostępne jest już ponad 100 numerów, a jubileusz zbiegł się z premierą konkurencyjnej kolekcji, traktującej o świecie DC i wydawanej przez Eaglemoss!

Pod względem edytorskim kolekcja Marvela prezentuje się bez zarzutu: dobry papier, niezłe tłumaczenie, doskonała jakość druku. Każdy tom jest wydany w twardej, dość grubej i sztywnej oprawie, okładki są matowe z miejscowo zastosowanym lakierowaniem. Do tego cena jest dość atrakcyjna i jest określona na stałe, każdy tom kosztuje zawsze tyle samo, bez względu na ilość stron. Zazwyczaj jeden tom stanowi zamkniętą historię, choć niestety zdarzają się od tego wyjątki, i pojawiło się parę historii, w których tylko jeden-dwa wątki zostały domknięte a reszta pozostała otwarta. Zazwyczaj wynika to ze specyfiki komiksu o Superbohaterach, w kolekcji jakby nie było często otrzymujemy wycinek danej opowieści. Jednak w paru przypadkach wydawca mógł bardziej zadbać o dodatkowe wyjaśnienie, czy wręcz dołączyć dodatkowe zeszyty. Tu warto wyraźnie podkreślić: Wielka Kolekcja Komiksów Marvela to nie Wielka Kolekcja Najlepszych Komiksów Marvela! Owszem, znajdziemy tu wiele naprawdę doskonałych i na najwyższym poziomie historii, jednocześnie jest też sporo średniaków, a nader często zdarzają się też zwykłe zapychacze. W kolekcji otrzymujemy także bardzo rozległy przekrój przez wszystkie lata istnienia wydawnictwa, są tu tytuły relatywnie nowe, jak i dość stare, często też możemy poznać, „orginy”, czyli historie o powstaniu danego bohatera. Niektóre ramotki są bardzo ciężkostrawne, ale polecam nie zrażać się, znajdziemy tu też perełki ze starych czasów.

Wszystkie powyższe uwagi mają także odniesienie do Kolekcji DC, obecnie ukazało się już parę numerów, a patrząc na zapowiedzi, znajdziemy tu zarówno perełki jak i klasyczne wypychacze. Niestety, pod względem jakości wydania tomy z kolekcji DC prezentują się nieco gorzej niż Marvela, ale dotyczy to głównie oprawy, mimo że twarda, sprawia wrażenie „ubogiej”, jest dość cienka i mało sztywna, do tego całościowe lakierowanie nie wygląda zbyt estetycznie. Natomiast co do samej zawartości, to nie można mieć większych uwaga: jakość druku i papier stoją na najwyższym poziomie. Zresztą redaktorem kolekcji DC jest wydawnictwo Egmont, które na obecną chwilę jest największym graczem na polskim rynku komiksowym. Także pod względem Trykociarzy.

Egmont Polska to prawdziwy moloch, będący częścią międzynarodowego koncernu. W Polsce działają od 1990 roku, czyli debiutowali równo z Tm-Semicem, a swoją przygodę z komiksem rozpoczęli od tytułów ze świata Disneya. Oprócz szerokiego spektrum komiksów, wydają także książki, czasopisma oraz gry planszowe. Z albumami komiksowymi rozpoczęli przygodę na poważnie w 2000 roku startując z Klubem Świata Komiksu, wcześniej natomiast wydawali już albumy z takich serii jak Smerfy, Asteriks czy Lucky Lucke. W 2002 roku sięgnięto po komiks amerykański i oprócz uznanych nie superbohaterskich serii jak Sandman i Kaznodzieja polskiemu czytnikowi zaprezentowano zbiorcze albumy o Batmanie. W kolejnych latach w temacie Superhero Egmont prezentował albumy zarówno z uniwersum Marvela jak i DC.  Po sukcesie Wielkiej Kolekcji Komiksów Marvela Egmont znacznie rozszerzył swoją ofertę komiksową w tym gatunku i obecnie wydaje następujące linie:

– Nowe DC Comics, czyli DC New 52. Polska edycja wystartowała w 2013 roku, każdy album zachwyca formą edytorską: świetna jakość druku, dobry papier, naprawdę grube i sztywne oprawy, co przekłada się także na odpowiednie ceny albumów. Egmont nadal wydaje wybrane serie z tego uniwersum, w planach jest w końcu przejście do Rebirth, ale żadnych stosownych umów jeszcze nie podpisano.
– Marvel Now. Wybrane serie i albumy wydawane są od 2015 roku. Poszczególne albumy dostępne są w miękkiej oprawie, co przełożyło się na niższą cenę. Serie przyjęły się bardzo dobrze na polskim rynku, obecnie w planach jest kończenie już rozpoczętych oraz wprowadzenie paru nowych.
– DC Deluxe linia w której ukazują się pojedyncze albumy wydane w ekskluzywnej formie: twarda oprawa, obwoluta, powiększony format. W serii prezentowane są uznane i docenione przez czytelników i krytyków historie.
– Klasyka Marvela nowa linia, coś w stylu WKKM, każdy tom stanowi zamkniętą całość. Komiksy mają być wydane w twardej oprawie i w porównaniu do WKKM niestety w znacznie wyższej cenie.
– Pozostałe. Egmontowi od czasu do czasu zdarzy się wydać jeszcze jakiś tytuł, ostatnio choćby dość dziwny twór o jakże wszystko mówiącym tytule: „Zdumiewający, fantastyczny, niesamowity Stan Lee”

Tak wiec, co czytać?

Doskonałym wyborem są obie kolekcje, zarówno Wielka Kolekcja Komiksów Marvela, jak i Wielka Kolekcja Komiksów DC Comics dostarczają wiele uznanych i zazwyczaj zamkniętych historii, do tego komiksy zaprezentowane w kolekcjach pochodzą z różnych lat, co może być sporą atrakcją dla osób chcących poczytać komiksy z różnych okresów twórczych. Niezaprzeczalnym atutem kolekcji jest też bardzo atrakcyjna cena poszczególnych tomów. Kolekcja DC dopiero co wystartowała, więc nie ma problemów z numerami archiwalnymi, gorzej pod tym względem jest z Kolekcją Marvela – tu pozostaje rynek wtórny i trochę cierpliwości. Mimo to, z odrobiną zapału powinno udać się skompletować nawet całość. Najlepiej polować na pakiety, mimo że to większy jednorazowy wydatek, to w ogólnym rozrachunku powinna taka metoda być bardziej opłacalna. Kolekcje mają ten plus, że wcale nie trzeba kupować wszystkich numerów, nie są to serie, a jedynie można wybrać sobie to co nas interesuje. Oczywiście metoda dowolna: zainteresuje Was jakaś postać, poszukajcie gdzie jeszcze znajdziecie jej przygody. Zauroczy Was jakiś scenarzysta lub rysownik, tak samo, warto sprawdzić, co jeszcze stworzyli. W przypadku obu kolekcji minusem są wznowienia, tj w ich ramach ponownie będą wydane tytuły, które już kiedyś ukazały się na naszym rynku. W niektórych przypadkach dostaniemy edycje wydane na lepszym papierze, lub bardziej kompletne, ale też znajdą się pozycje, w przypadku których lepiej będzie zakupić starsze wydanie.

Mucha Komiks w swojej ofercie ma sporo bardzo ciekawych i wartościowych tytułów, do tego zazwyczaj stanowiących zamkniętą całość, lub składających się z maks paru części. Rewelacyjna forma wydania jest ich dodatkowym atutem, acz niestety wpływa to na cenę. Jednak i tak, większość tytułów można nabyć na rynku wtórnym. Sporo albumów wydanych przez Muchę znajdziemy jako duble w kolekcjach WKKM i WKKDC.

Linie wydawnicze Egmontu stanowią naprawdę łakomy kąsek, i to zarówno dla osób chcących przeczytać samodzielne albumy, jak i tęskniących do dłuższych serii. Sięgając po Nowe DC lub Marvel Now trzeba się nastawić na cykle i w zależności od naszego głodu komiksowego, potrzebę zakupu całkiem sporej liczby w miarę regularnie wydawanych albumów. Albumy wchodzące w cykl Nowe DC wydane są wprost perfekcyjnie, jednak swoje kosztują, natomiast Marvel Now jest ewidentnie bardziej budżetowy, a brak twardej oprawy nie przeszkadza w odbiorze historii czy dobrej zabawie. W linii DC Deluxe ukazują się prawdziwe perełki, bezsprzecznie warte poznania, choć należy uważać po co się sięga. Np. Batman Ziemia Jeden jest idealną lekturą zarówno dla doświadczonych jak i nowych czytelników, ale po Kryzys na Nieskończonych Ziemiach powinny sięgnąć już osoby mające całkiem niezłą wiedzę na temat samego Uniwersum DC. Klasyka Marvela to nowość, ukazał się na dzień dzisiejszy tylko jeden tom, i w sumie dla nowego czytelnika seria ta nie jest obecnie zbyt atrakcyjna. Za poziom zbliżony do WKKM należy zapłacić sporo więcej, co może się średnio kalkulować. Oczywiście historia historii nierówna, i zapewne pojawią się tu pozycje warte przeczytania nawet za wyższą cenę, ale to seria której stworzenie podyktowały prawa rynku. Jest popyt, będą pojawiać się kolejne tytuły. Oby załamanie rynku nie nastąpiło szybko. A na to się nie zapowiada. Póki co.

Z komiksów dostępnych na rynku wtórnym szczególnie atrakcyjnie prezentuje się to co wydał Tm-Semic. Zeszytówki co prawda wydawane były na niezbyt dobrym papierze, ale posiadają swój niezaprzeczalny urok. Do tego w Tm-Semic działali prawdziwi miłośnicy komiksów, i mimo że musieli liczyć się z prawidłami rynku i życzeniami zwierzchników, to jednak zaprezentowano nam naprawdę wiele bardzo dobrych historii. Warto poszukać co lepszych perełek, a i na całe serie można się skusić.

Dokładniej o byłej i aktualnej ofercie poszczególnych edytorów będzie w kolejnych notkach. Oczywiście spragnieni komiksów niech nie czekają, wystarczy wybrać się do księgarni czy wejść do którejś internetowej, coś poczytać o danych tytułach i wybrać najlepiej nawet na czuja. Słyszeliście o jakimś twórcy? Spróbujcie! Podobają Wam się rysunki? Spróbujcie! Bądźcie otwarci i zacznijcie czytać, nie ma na co czekać! I pamiętajcie, amerykański rynek komiksu to nie tylko Superbohaterowie, ale też wiele opowieści bez pierwiastka super, ale prezentujących wyborne czy to scenariusze czy rysunki.

Czasem może warto zważać na takie pułapki jak „Zdumiewający, fantastyczny, niesamowity Stan Lee„. Stan Lee to prawdziwa legenda, i twarz uniwersum Marvela, człowiek który nieprzeciętnie zaangażował się promocję tego świata, głównie na dużym i małym ekranie. Jednocześnie niniejszy komiks, będący uproszczoną biografią Stana Lee, jest napisany z perspektywy „zwycięzcy”, i niestety pomija wiele niewygodnych dla wydawnictwa faktów! Ogólnie, lekturę tego dzieła serdecznie odradzam, jak jesteście zainteresowani, co się dzieje w takich molochach jak Marvel, o wiele lepiej sięgnąć po książkę Niezwykła historia Marvel Comics, która jednoczenie nie jest autoryzowana przez wydawcę, i zawiera sporo momentami niezbyt wygodnych faktów dla wydawcy, ale za to czyta się to jak doskonała powieść sensacyjną! Jednak uwaga, po książkę najlepiej sięgnąć, jak już w miarę dobrze poznamy to uniwersum, i będziemy rozpoznawać już sporą grupę postaci oraz twórców.

Aha, i nie zapomnijcie o innych superbohaterach. Postacie takie jak Sędzia Dreed czy Slaine także obecnie coraz bardziej zaznaczają swoją obecność na naszym rynku, a ich przygody to momentami prawdziwa jazda bez trzymanki!

Reklama